BİLGİ FELSEFESİ (EPİSTEMOLOJİ)

FELSEFENİ TEMEL DİSİPLİNLERİ

BİLGİ FELSEFESİ (Epistemoloji)

                Bilgi felsefesi bilgiyi genel olarak ele alan bilgi ile ilgili problemleri araştıran felsefe disiplinidir.

Bilgi Kuramının Temel Kavramları:

Bilgi: Öznenin amaçlı yönelimi sonucunda, özne ile (suje, insan) nesne ( obje, bilginin konusu olan şey ) arasında kurulan ilişkinin ürünüdür.

Doğruluk: Bir önerme, inanç, düşünce yada kanaatin bazı temellere yada ölçülere bağlı olarak sahip olduğu doğru olma özelliği.

Doğruluk eğer nesnel durum yada yargı ile örtüşür ise hakikat olarak ifade edilir. Örneğin kar beyazdır yargısı doğruluk değeri taşır, dışarıdaki karın beyazlığı ile önermenin bilgisi örtüşürse ki örtüşür bu durum hakikat olarak ifade edilir.

Gerçeklik:  En genel anlamı içinde dış dünyada nesnel bir var oluşa sahip olan varlık. Varolanların tümü. Bilen insan zihninden bağımsız olarak var olan her şey.

Temellendirme: Sorulan bir soru ya da öne sürülen bir sav için dayanak, gerekçe, temel bulma işidir.

Bilgi Teorisinin Başlıca Problemleri:

1.       Bilginin imkanı problemi.

2.       Bilginin doğruluğu problemi.

3.       Bilginin kaynağı problemi.

4.       Bilginin sınırları problemi.

1. Bilginin İmkanı Problemi:

Bilginin imkanı ve kaynağı sorusuna verilen cevapları iki ana başlıkta toplamak mümkündür.

a. Septisizm(Şüphecilik): Doğru bilginin mümkün olmadığını yada elde edilen bilginin doğru olup olmadığından kuşku duyulması gerektiğini savunan yaklaşımlara verilen genel addır.

b. Dogmatizm: Doğru bilginin elde edilmesini mümkün gören bütün yaklaşımların genel adıdır.

Doğru Bilginin İmkansızlığını Savunanlar:

Sofistler: Sofistler her kesin üzerinde birleşebileceği bir bilginin olmayacağını savunurlar. Sofistler bilgi konusunda görelik kuşkucu ve yararcıdırlar. Sofistler şüpheci filozoflardır.Başlıca temsilcileri şunlardır:

Protogoras: Protogoras’a göre insan her şeyin ölçüsüdür.Bu her şey insana göre değişir demektir.

Not: Böyle kişiden kişiye değişen bilgilere göreli bilgi, bilginin kişiden kişiye değiştiğini savunan düşüncelere de görecelik denir (Rölativizm).

Gorgias:  Gorgias’a göre hiçbir şey yoktur, olsaydı da bilemezdik, bilseydik de başkalarına iletemezdik. Sözleriyle aşrı bir kuşkucu olduğunu göstermektedir.

Eski yunanda diğer bir aşırı kuşkucu grup Pyrrhon, Timon, Arkesilaos ve Karneades.

Pyrrhon ve Timon’un öğretisi üç noktada toplanır.

1.       Nesnelerin gerçek yapısı kavranamaz.

2.       Nesnelere karşı tutumumuz yargıdan kaçınmak olmalıdır.

3.       Ancak bu tutumla ruhsal dinginliğe (huzura) ulaşılır.

ŞÜPHECİLİK TÜRLERİ

a-       Tavır olarak şüphecilik: Felsefenin önemli niteliklerinden biri eleştirici olmasıdır. Felsefe tarihi içerisinde hemen hemen bütün filozoflar birbirlerinin görüşlerine eleştirel bir bakış  açısıyla yaklaşmışlardır.Bu anlamda felsefi bakımdan sağlıklı bir tavır olarak şüphecilik felsefede vardır.

b-       Bir yöntem olarak şüphecilik: Şüpheciliğin bir yöntem, belli bir doğrulara ulaşmak üzere bir araç olarak kullanılmasıdır. Yöntemsel kuşkuculuğun bilinen en iyi örneği Descartes’tir.

c-       Aşırı şüphecilik: Sofistlerde ve bunlara benzer filozoflarda  görülen hiçbir doğruluğun olmadığını savunan görüşlerin ifadesi olan şüpheciliktir.